Antologia komiksu 44

Rafał Betlejewski, Grzegorz Janusz, Piotr Kowalski

Po dwuletniej przygodzie z amatorskimi komiksami o Powstaniu Warszawskim doszło do zaprezentowania albumu, będącego prezentacją możliwości najlepszych polskich rysowników i scenarzystów. Antologia 44 powstała z inicjatywy Muzeum Powstania Warszawskiego, przy sprawowaniu artystycznego kierownictwa przez "Trusta". W skład 260-stronicowego wydania weszło 17 nowel o tematyce związanej z heroicznym zrywem sprzed kilkudziesięciu lat.

Opis:

Autorzy w większości związani z Warszawą zmierzyli się z mocno emocjonalnym zadaniem ukazania w komiksie Powstania. Większość z nich postawiła na uczucia i prawdziwe historie, choć nie uniknęli błędów (z historycznego punktu widzenia). Zdumiewająco wysoki poziom nie zaskakuje, biorąc pod uwagę mistrzowski poziom zaproszonych autorów. W Antologii komiksu 44 znalazły się nowele komiksowe oparte na archiwalnych materiałach, relacjach i wspomnieniach żołnierzy Powstania. Jednak niektórzy autorzy nie zapomnieli o baśniowych i filozoficznych rozważaniach na temat zagłady Warszawy oraz zaangażowania w walkę o wolność.

Spośród prac najbardziej wyróżnia się Die schöenheit Jakuba Rebelki i Rafała Betlejewskiego To nowela z niesamowitym wydźwiękiem i jako jedyna opatrzona niemieckim tekstem w dymkach. Betlejewski zajął się fenomenem przemiany Niemców z przodującego narodu muzyków, poetów i filozofów w rasę panów, ciemiężących Untermenschów. Mimo, że nie wszyscy Niemcy to szatani, lecz przemiana zwykłego Ulricha pod wpływem Elfa przybliża możliwe wyjaśnienie zagadki gigantycznej furii Niemców podczas pacyfikacji Powstania. Surrealistyczny świat Rebelki nie zawodzi jego wielbicieli, mogących obcować z dziełem wyrazistym i eksponującym ciemną stronę duszy bohatera. Równie piękną pracą jest wieńczący antologię Chleb i sól autorstwa Krzysztofa Gawronkiewicza i Grzegorza Janusza. Ich symbolika nadaje komiksowi ponadczasowy wymiar. Chwila zadumy przychodzi w chwili otwarcia się wrót raju dla poległej młodzieży, idącej do nieba bynajmniej nie czwórkami.

Łukasz Mieszkowski udowodnił swoją nowelą Za garść dolarów, że jest zafascynowany powstańczymi weteranami. Ci strażnicy tradycji i wierni patrioci to dzisiejsi dziadkowie nadal raźni i pełni energii. Autor wykorzystał atmosferę końca Powstania, gdy niektórym żołnierzom udało się odebrać żołd. Ta nowela z optymistycznym morałem wzrusza do łez. Śledzimy losy przyjaciół, z których jednemu udało się nie zakosztować peerelowskich poniżeń. Spełnienie american dream "Tarana" i jego nieoczekiwana wola testamentowa wzmacnia finansowo starego "Rena" i przypominając mu wydarzenia z młodości.

Za znakomitą pracę można uznać Telefon Krzyśka Ostrowskiego i Dennisa Wojdy. Ci autorzy oparli się również na podobnych emocjach, które ożywają podczas spotkania wnuczki z dziadkiem. Porażające jest wymordowanie szpitala powstańczego, podobnie jak epopeja Karoliny i Stefana oddane w bardzo ciekawej stylistyce Ostrowskiego. Bezwzględność Niemców, nie respektujących konwencji genewskiej stała się tematem Ocalenia Niobe, która to nowela jest kolejnym wspólnym projektem "Trusta" i Tomasza Kołodziejczaka. Ten komiks opisuje wolską masakrę, w czasie której Niemcy wymordowali 50.000 warszawiaków. Autorzy przypominają o hekatombie ludności cywilnej w oszczędnych czarno-białych rysunkach.

Baśniowy charakter posiada kolejny scenariusz Grzegorza Janusza. Jego Tajne przejście narysował Ireneusz Konior. Ta nowela nawiązuje do słynnego filmu Kanał, choć ma metaforyczne zakończenie o pozytywnym wydźwięku. W przeciwieństwie do posępnej opowieści Wajdy, widzimy zmęczonych powstańców natykających się na enigmatyczną łączniczkę, która prowadzi ich tam, gdzie nic nie boli i nikt nie jest głodny.

Śnieg Ernesto Gonzalesa i Rafała Skarżyckiego to z kolei opowieść o warszawskich Robinsonach, ukrywających w gruzach stolicy i zaciekle tropionych przez załogę Festung Warschau. Cała opowieść rozgrywa się w zniszczonym mieście, opowiadając o tlącym się w nim życiu. Jednak krwawy finał noweli nie pozostawia czytelnika obojętnym na zniszczenie cywilizacyjnie przyniesione Warszawie przez Niemców. Rysunki Gonzalesa wyróżniają się jak zwykle czytelnością i starannością.

Połączenie tradycyjnej techniki malarskiej z możliwościami nowoczesnego softwaru i tabletu graficznego jest cechą wyróżniającą jedyny kobiecy projekt Pod gołym niebem Sylwii Resteckiej i Joanny Saneckiej. Autorki zainteresowały się losami Hanki jako że rola kobiet w Powstaniu jest nadal niedoceniona. Sugestywna opowieść koncentruje się na zarówno na przeżyciach powstańczych, jak i powojennych represjach, którym byli poddawani bohaterowie.

Stylistycznie wyróżnia się Przez Kampinos na Starówkę, autorstwa Agaty Nowickiej "Endo" i Jacka Staniszewskiego, a oparty na pamiętniku Tadeusza Leszczyca. Ta nowela charakteryzuje się nowoczesną narracją i ciekawie zastosowanymi środkami wyrazu, nawiązującymi do powstańczego pamiętnika spisywanego na żywo, gdy brakło papieru i atramentu. Jednak przy tym komiksie należy zacząć krytykę radosnej twórczości autorów, utrwalających uporczywe plotki, jak chociażby te o ukraińskich patrolach konnych, podczas gdy to Kozacy służyli w kordonie oddzielającym Kampinos od Warszawy (nota bene Ukraińcy z Legionu Wołyńskiego obsadzali brzeg Wisły na wysokości Konstancina i Góry Kalwarii, a potem walczyli na Czerniakowie).

W Pałacyku Michla Benedykt Schneider wraz Michałem Wójcikiem zmierzyli się z legendą obrony wolskiej reduty przez elitę AK. Forma komiksu nadała młodym powstańcom cechy superbohaterów, walczących z przeważającymi siłami niemieckimi. Znakomitym pomysłem okazało się rozpisanie tekstu piosenki o tytułowej reducie powstańczej w kolejnych kadrach komiksu. Jednak historia o "Gryfie", zawiera liczne nieścisłości, z których wyróżnia się inicjujący nowelę Heinkel He-111, podczas gdy te samoloty nie bombardowały w 1944 roku Warszawy. Podobnie zaskakują żołnierze niemieccy przypominający SS-owców, zaś w rzeczywistości chłopcy z Pałacyku Michla walczyli z Fallschirm-Panzergrenadier-Regiment 2 "Hermann Göring". Opowieść Brochwicza - "Gryfa" pozwoliła Schneiderowi i Wójcikowi na stworzenie dynamicznego komiksu, który jednak nie uniknął błędów.

Podobnie mają się kwestie niedokładności w Jacku i Mariannie Marka Oleksickiego wg scenariusza Aleksa Kłosia oraz Tomasza Kwaśniewskiego. Dziwi to biorąc pod uwagę stołeczne i wojenne fascynacje Kłosia. Mimo wykorzystania powstańczych wspomnień państwa Piechotków na kartach tej noweli pojawia się wczesna wersja czołgu PazerKampfwagen Pz.Kpfw IV Ausf. A, podczas gdy przeciw Powstaniu mogły być skierowane jedynie późne wersje tego pojazdu z długolufową armatą 75mm KwK 40 L/48 i charakterystycznymi fartuchami ochronnymi "Schürtzen" oraz antymagnetyczną pastą "Zimmeritt". Autorowi rysunków zabrakło też inwencji w nadaniu zestrzelonemu nad Warszawa samolotowi cech charakterystycznych dla Handley Page H.P.57 Halifax lub Consolidated B-24 D Liberator.

W sumie Antologia 44 wydana nakładem Muzeum Powstania Warszawskiego stanowi udaną produkcję komiksową, a czytelnicy mają nadzieję, że na "jedynce" się nie skończy. Cena komiksu (79 PLN) jest całkiem niska, jak na objętość, co było możliwe do osiągnięcia, dzięki sponsorowi edycji - koncernowi chemicznemu Ciech.

Hubert Kuberski

dodano: 2007-09-22