Dzieje gospodarcze Polski

Wojciech Morawski

Wydawnictwo: Difin,Warszawa 2011

CIEKAWIE O GOSPODARCE

Dzieje gospodarcze nie cieszą się popularnością czytelników i studentów, a ostatnio nie mają też wielu badaczy wśród historyków. Choć realia życia potwierdzają słuszność niegdysiejszego hasła wyborczego Billa Clintona „Gospodarka głupcze”, nie przekłada się to na liczbę przystępnie napisanych monografii i syntez. Przyczyniło si ę do tego m.in. odejście lub ograniczenie aktywności pisarskiej wielkich magów tej gałęzi wiedzy, umiejących zajmująco pisać o dziejach gospodarczych, takich jak Fernand Braudel, czy David S. Landes. Z kolei akademicka „nowa historia gospodarcza” (new economic history) jest zbyt zapatrzona w liczby i modele, a zarazem nazbyt oderwana od empirii, by kogokolwiek zainteresować, poza fanatykami i profesjonalnymi ekonometrykami. Rzecz jasna, studenci kierunków ekonomicznych i historycznych muszą coś czytać i z czegoś się uczyć, stąd też raz na jakiś czas na rynku pojawia się nowa synteza dziejów gospodarczych Polski.

Wojciech Morawski, profesor w Szkole Głównej Handlowej, wybitny znawca dziejów polskiej i powszechnej bankowości, stawia sobie bardziej ambitne cele niż tylko dostarczenie studentom podstawowego kwantum wiedzy. Już we wstępie deklaruje, że będzie przedstawiał dzieje gospodarcze obiektywnie, bez podporządkowywania wywodu i cezur chronologicznych przyjętej z góry koncepcji historiozoficznej, dążyć będzie do spersonalizowania narracji oraz do ukazania związków między dziejami gospodarczymi a rozwojem społeczeństwa i kultury.

Opis:

Zgodnie ze specjalizacją badawczą autora historia średniowieczna i wczesnonowożytna potraktowane zostały w sposób skrótowy - ujęto je w dwóch rozdziałach na 80 stronach. Okres zaborów autor przedstawił bardziej wyczerpująco – na 100 stronach, dzieląc narrację na dwie części: okres przeduwłaszczeniowy (w praktyce, z uwagi na różną chronologię uwłaszczenia w trzech zaborach, do roku 1870, co jest raczej cezurą polityczną niż gospodarczą) i okres rewolucji przemysłowej (która rozpoczęła się – przynajmniej w niektórych regionach – wcześniej, o czym autor pisze, tyle że w poprzednim rozdziale). Druga Rzeczpospolita, druga wojna światowa i okres późniejszy, aż po rok 2004, zajęły kolejne 150 stron tekstu.

Narracja książki jest jasna i przejrzysta, zachęcająca do lektury, co nie jest powszechną właściwością tego rodzaju publikacji (słowa te pisze – z całą odpowiedzialnością - historyk gospodarki). Zapowiedź uwolnienia od więzów założonej koncepcji historiograficznej została spełniona. Podobnie postulat personalizacji, choć autor nie nastawiał się (całe szczęście!) na epatowanie czytelnika anegdotami. Użyteczne w czynieniu narracji user friendly są wplatane w tekst główny ramki ułatwiające usystematyzowanie wiadomości (np. przywileje szlacheckie), jak i poszerzające tekst główny (np. szlaki najazdów tatarskich). Sprzeciw budzi jedynie nadmierne uproszczenie w tekście o senacie dawnej Rzeczpospolitej, gdzie kanclerza porównano do współczesnego ministra spraw zagranicznych, marszałka do ministra spraw wewnętrznych, a podkanclerzych i marszałków dworu uznano za ich zastępców (s. 60). Rzeczywistość była bardziej złożona – kanclerz i podkanclerzy byli sobie równi co do kompetencji (choć nie miejsca w orszaku czy kolejności zasiadania), dzisiejszy szef MSZ może tylko pomarzyć o władzy równej kanclerzowi, a marszałek nie może się równać w kompetencjach z szefem MSW, bo nawet najbardziej liberalne państwo współczesne o niesprawnej administracji, ma dużo większą kontrolę nad obywatelami niż najbardziej nawet despotyczna monarchia absolutystyczna (o Rzeczypospolitej nie wspominając). Natomiast wywiązanie się przez Wojciecha Morawskiego z trzeciej z wymienionych wyżej zapowiedzi - o związkach gospodarki z życiem społecznym i kulturą - nie budzi zastrzeżeń. W sumie, studenci otrzymali aktualny podręcznik, miłośnicy historii łatwą w lekturze syntezę, do której przeczytania warto także zachęcić profesjonalistów.

Michał Kopczyński

Wojciech Morawski Dzieje gospodarcze Polski

Wydawnictwo: Difin, Warszawa 2011

dodano: 2011-11-16