Czarna księga szpiegów

Richard C. S. Trahair

Wyd. Sensacje XX wieku

Australijczyk Richard C. S. Trahair jest autorem podręcznej Encyclopedia of Cold War Espionage. Spies and Secret Operations przetłumaczonej jako Czarna księga szpiegów. Nie powinno zatem dziwić, że konflikt zimnowojenny został ukazany z perspektywy anglosaskiej i konfrontacji z Sowietami, choć leksykon nie unika tematyki europejskiej, w tym polskiej.

Opis:

Działania wywiadów okresu zimnej wojny były wypadkową wielu niepowodzeń, pułapek, zdrad (w tym pracy na dwie strony), fałszerstw, skrytobójstw i innych nienazwanych jeszcze zakulisowych operacji. Chińczycy swe bazy umieścili w Albanii, szpiegowali zarówno blok wschodni jak i zachodni, podobnie Francuzi w swej antyamerykańskiej obsesji posiadali swoich agentów w USA, agenci Departamentu I SB MSW, Zarządu II SG WP i WSW MON dzielnie zdobywali informacje na zachodzie, ale też uciekali tam. Fascynujące tajemnice nadal pozostają tajemnicą mimo odsłonięcia wielu kart przez Gordijewskiego i Mitrochina, część z nich wydobywa na światło dzienne Trahair.

Niemal 300 haseł (wydanie amerykańskie sygnalizuje ponad 30 haseł więcej) zostało ułożonych porządku alfabetycznym od A do Z, odsłaniając część tajemnic świata tajnych operacji wywiadowczych – epizody z udziałem szpiegów i zbiegów oraz projekty dekryptażowe czy radiowywiadowcze czy aktywne działania z okresu zimnej wojny. Każde hasło jest biogramem lub  epigramową opowieścią o tajemnicach, angażujących mocarstwa. Ponadto wolumin w twardej okładce zawiera chronologię działań wywiadowczych zimnej wojny poprowadzoną od 1918 (sic!) do kwietnia 2003 r.

Główną część Czarnej księgi szpiegów stanowią zmagania USA i ich sojuszników z NATO przeciwko ZSSR i komunistycznym Chinom. Intrygujące wiadomości o graczach zimnowojennej batalii przybliżają postaci: Daniela Ellsberga, Algera Hissa, Josepha McCarthy’ego, Lee Harvey’a Oswalda (choć już nie jego związków polskim i sowieckim wywiadem o czym niżej) czy Ethel i Juliusie Rosenbergach. Autorska definicja zimnej wojny rozszerzyła znacząco obszar badań zmagań dwubiegunowego konfliktu USA-ZSSR o perspektywę blisko czterdziestu innych krajów. Hasła wykraczały chronologicznie poza Jesień Ludów i upadek Związku Sowieckiego. Trahair wprowadził do swej encyklopedii postaci fikcyjne lub tych którzy je współtworzyli, dzięki czemu znajdziemy, np. biogramy Jamesa Bonda i Johna Le Carre’a. Każda z definicji zawiera wskazówki bibliograficzne, które mogą być pomocne przy dalszych eksploracjach tematycznych.

Hasła związane tematycznie z PRL-em są nieliczne i obejmują postaci podpułkownika Michała Goleniewskiego oraz Mariana Zacharskiego oraz definicje NSZZ Solidarność, UB i Służby Bezpieczeństwa, a ponadto Wolności i Niezależności w kontekście UB-eckiej dezinformacji oraz operacji dezinformacyjnych przeciwko Lechowi Wałęsie i choć autor korzystał przy tym z Archiwum Mitrochina nie przytoczył wszystkich informacji z tej ksiązki na temat Solidarnosci. Przy haśle o haśle o zabójstwie prezydenta Kennedy’ego czy Oswaldzie nie znajdziemy informacji o jego powierniku i przyjacielu George’u De Mohrenschildt’cie i jego kontaktach z PRL-owskim dyplomatą Włodzimierzem Galickim w temacie włókna sizalowego na sznurek do snopowiązałek. Moglibyśmy jeszcze powspominać o Seweryna Wilfa, Adama Brandela, Pawła Monata, czy najważniejszego Ryszarda Kuklińskiego żeby przywołać tylko kilka nazwisk polskich defektorów. Albo udział polskich specjalistów, pracujących w Gwatemali do 1954 r. czy Wietnamie Północnym do 1973 r. oraz wielu innych krajach miłujących pokój. Mimo słabości na odcinku środkowoeuropejskim nie można mieć większych zastrzeżeń do opisów działań anglosaskich specsłużb.

Hubert Kuberski 

dodano: 2012-09-07